مشهد مقدس علاوه بر اینکه پایتخت معنوی کشور است و اماکن تاریخی و سیاحتی بسیاری دارد و یکی از قطب های صنایع دستی کشور محسوب می شود. صنایع دستی ، هنری است که از گذشته در ساخت اشیای زینتی و مصرفی بکار گرفته می شود. با گشت و گذار در بازارهای مشهد ، صنایع دستی مختلفی را میبینیم که هر کدام زیبایی و جلوه ی خاصی دارند و نظر زائران حرم رضوی را به خود جلب می کنند. این دست سازهای زیبا و فوق العاده را بعنوان یک یادگاری بی نظیر از هنرمندان مشهدی می توانیم برای اقوام و آشنایان خود سوغات ببریم .

در ادامه برای شما بهترین صنایع دستی هنرمندان مشهد مقدس که عبارتند از : پوستین دوزی ، گلیم بافی ، نمد بافی ، فرش ، فیروزه تراشی ، هرکاره تراشی ، آینه کاری و سماور سازی را توضیح میدهم.

پوستین دوزی

پوستین، دست سازهایی است از جنس پوست گوسفند ، که استاد کاران ماهری را در شهرهای ییلاقی شاندیز و قوچان به خلق این هنر واداشته است.

مراحل ساخت به این صورت است که پوستین دوزها پوست تازه گوسفند را پس از دباغی کردن و رنگ امیزی به شکل چرمی زرد رنگ و نرم آماده می کنند. سپس مانند خیاط ها بر اساس الگو برش می دهند و با سوزن می دوزند. برای تزیین آن از هنر رنگ آمیزی و سوزن دوزی استفاده می کنند.

این هنر را می توانیم در بازارچه های طرقبه و شاندیز در اشکال مختلف مثل پالتو ، جلیقه ، کلاه ، شال گردن ، پاپوش ، دستکش ، انواع سجاده ، پادری و… ببینیم. با خرید این پوستین ها ضمن آنکه یادگاری ارزشمندی از هنرمندان خراسان برده ایم، میتوانیم سخت ترین زمستان ها را به گرمی بگذرانیم.

سنگ تراشی و هرکاره تراشی

از اصیل ترین صنایع دستی مشهد که قدمتی بیش از 14 قرن دارد میتوان به سنگ تراشی ، هرکاره تراشی و قلمزنی اشاره کرد. استادان این حرفه با استفاده از ابزارآلات ، اشیای کاربردی و زینتی می سازند و استادان قلمزن بر روی آنها طرح و نقش می اندازند.

آنچه اکنون طرفداران بسیاری دارد دیگ ها و ظروف سنگی هستند که بین مردم مشهد به «هرکاره» معروف است و از گذشته تا امروز سوغات مخصوص مشهد بشمار می آید. علاوه بر محبوبیتی که در بین زائران ایرانی دارد، اعراب حاشیه خلیج فارس جزو مشتریان اصلی این دیگ های سنگی هستند.

این دیگ های سنگی، از سنگ «سرپانتین» ساخته می شوند. سرپانتین در واقع به معنای (ماری شکل) می باشد و روی سطح خارجی آن لکه هایی به شکل پوست مار است. این سنگ جنسی نرم و ضربه پذیر دارد، همچنین در برابر آتش مقاوم است. به دلیل طبخ ملایم ، غذا را لذیذتر می کند.

هنوز هم ماده اولیه دیزی های سنگی سرپانتین است، که اوایل از کوهسنگی استخراج می شد. امروزه معادن آن در اطراف مشهد قرار دارد و کارگاه های تولیدی در بخش مرکزی و نقاط ییلاقی اطراف مشهد واقع شده اند.

دیزی های سنگی معمولا دو نوع ساخته می شوند:

• استوانه ای شکل که یک نفره یا نهایتا دونفره است.
• قابلمه سنگی یا هرکاره که میتوان برای تعداد زیادی استفاده کرد.

من اگر جای شما بودم حتما سری به بازارچه های اطراف کوهسنگی میزدم و این آثار زیبا را از نزدیک مشاهده میکردم.

فرش مشهد

اکثر موزه های سراسر دنیا با قالی های مشهد بخصوص آثار دوران صفویه آراسته شده اند. این شهرت به برکت حضور بارگاه امام هشتم است. در گذشته بسیاری از هنرمندان قالیباف برای زیارت امام رضا(ع) به مشهد مهاجرت می کردند و آثار بی نظیری را خلق کردند.

مشهد مقدس مهمترین مرکز قالی بافی استان خراسان است. بعد از آن میتوان به کاشمر ، سبزوار و نیشابور اشاره کرد. شناسه ی قالی های مشهد رنگ لاکی ، نقش و نگار ترنج و حاشیه لاجوردی است.

پیشنهاد من برای دیدن این آثار مفخر ، بازدید از موزه فرش آستان قدس رضوی است و چنانچه قصد خرید این یادگاری گرانبها و ماندگار را دارید حتما سری به بازار فرش مشهد بزنید.

گلیم بافی

بسیاری از زنان هنرمند روستایی و عشایر استان خراسان در کنار کارهای روزمره ی خود گلیم می بافند. گلیم بافی هنری است که از گذشته ، در نتیجه کار سخت در پای دار بافندگی بوجود آمد.

گلیم ها ، از نخ پشمی ، پنبه ای یا کنفی بوسیله ی دار بافته می شوند و هیچ پرزی ندارد. بسیاری از طرح های آن الهام گرفته از طبیعت هستند و در نقش های متنوع حیوانی و طرح های هنری بافته می شوند. دو نوع اصلی آن سوماک و سوزنی است.

مشهد ، قوچان و شیروان مراکز بافت گلیم در استان خراسان می باشند. این آثار را می توانیم در فروشگاه های صنایع دستی مشهد ببینیم. به نظر من وجود این گلیم ها در هر خانه ای خالی از لطف نیست.

نمد بافی

نمد از پشم گوسفند تهیه می شود. درست کردن نمد به این صورت است که پشم را بعد از تمیز کردن و رنگرزی حلاجی می کنند و به کمک دست و پا روی زمین می غلطانند به این مرحله نمد مالی گفته میشود که بسیار سخت و طاقت فرساست و در حین کار کف و صابون هم اضافه می کنند. در نهایت پشم بصورت نمد در می آید.

گردشگرانی که به تفریحگاه های اطراف مشهد می روند از جمله طرقبه و شاندیز می توانند نمدها را به شکل کلاه ، لباس و زیرانداز در فرشگاه های عرضه سوغات و صنایع دستی ببینند.

 ارغوان بافی

ارغوان درختچه ای خودرو است که در دره های مایان طرقبه رشد می کند. برداشت ترکه های آن از اواسط بهار تا اواخر پاییز ادامه دارد. هنرمندان بافنده این ترکه ها را بصورت تار و پود در هم می بافند و هنری به نام ارغوان بافی خلق می کنند.

ارغوان بافی به این گونه است که پس از جمع آوری ، ترکه ها در محیطی خیس و مرطوب گذاشته شده ، سپس به شکل سبد و کالاهای تزیینی بافته می شوند.

طرقبه در زمینه بافت سبد شهرت دارد. این سبدها کاربردهای زیادی دارند مانند سبد میوه ، گل ، خرید و سبد های آبکش میوه ، برنج و … . برای تهیه این سبدهای ارغوانی رنگ می توانید به بازار صنایع دستی طرقبه و شاندیز بروید.

سماور سازی

سماور واژه ای روسی به معنای خودجوش است. برای اولین بار توسط شاهرخ نوه ی نادر شاه افشار وارد ایران شد و تا مدت ها کالایی وارداتی بود. بعدها این هنر در میان عشایر و روستاییان رونق گرفت. سازندگان علاوه بر سماور ، وسایل مرتبط مانند لنگنچه ، پارچ و جام می سازند. مشهد یکی از تولید کنندگان سماور است و با عبور از بازارهای قدیمی مشهد سماورهایی با طرح و نقش و جنس های متفاوت می بینیم.

آینه کاری

یکی از هنرهای دستی که هر زائری آن را در حرم مطهر رضوی دیده و متحیر گشته ، آینه کاری دیوارهاست که درخشندگی خاصی به فضا می دهد. هنرمندان اشکال منظم آینه را در طرح های متنوع با اندازه های کوچک و بزرگ به منظور آراستن سطحی ایجاد می کنند. در نتیجه فضایی درخشان پدید می آید. رایج ترین طرح ها در این هنر شمسه ، گره ، ترنج ، نیم گره ، اسلیمی ، قطارسازی و تمونی است.

فیروزه تراشی

قدیمی ترین سنگ شناخته شده در دنیا فیروزه است. این سنگ قرن هاست که آدمیان را شیفته خود کرده. نیشابور مشهور به شهر فیروزه است و فیروزه تراشی هنری قدیمی است در استان خراسان که مشهد مقدس در این زمینه شهرتی خاص دارد. تراش فیروزه ایران همانند فیروزه اش در دنیا مرغوب است. فیروزه به شکل پیکانی و مسطح تراش می خورد که طرفداران زیادی دارد.

من اگر روزی به مشهد مقدس سفر کنم حتما به بازار رضا میروم و از کارگاه های تراش فیروزه بازدید می کنم، به شما هم پیشنهاد میدهم.

هنر دیگر مربوط به فیروزه ، فیروزه کوبی است که امروزه در اصفهان انجام میشود اما حدود 70 سال قبل هنرمندانی بودند که این کار را در مشهد انجام میدادند و بر روی زیوآلات همچون دستبند ، گردنبند ، گوشواره و… فیروزه کوبی می کردند.

منبع : نشاط آوران

سفر به مشهد مقدس برای من تداعی کننده حال و هوای خاص زائرانی است که در بازار های اطراف حرم به چشم میخورند. در این پست میخواهم سوغاتی های مشهور مشهد مقدس را برایتان معرفی کنم تا همزمان که از جاذبه های مشهد لذت می برید بهترین سوغاتی های مشهد را هم بشناسید.

مشهد، مرکز استانی است که تنوع زیادی از محصولات، کالاها و صنایع در آن میتوان دید و همه آنها در مراکز خرید شهر، عرضه می شوند. معمولا زائران پس از انجام زیارت، به دنبال خرید برای دوستان و اقوام خود هستند. خوشبختانه آنچه در ویترین مغازه ها به چشم میخورد تنوع زیادی دارد و میتوان برای هر سنی و سلیقه ای خرید کرد. بهترین سوغاتی های مشهد، زعفران، زرشک، خشکبار، جیلی بیلی، فیروزه، مهر و جانماز ، تسبیح ، نقل و نبات، عطریات هستند. در ادامه توضیح مختصری بیان کردم، که انتخاب و خرید راحتی داشته باشید.

زعفران، طلای سرخ

ارزشمندترین سوغاتی مشهد «زعفران» است. این محصول یکی از گرانبهاترین تولیدات کشاورزی کشور است، که خراسان بیشترین سهم را در تولید آن دارد. این محصول در بخش های مرکز و جنوب استان خراسان کشت میشود. مشهد بعنوان مرکز بسته بندی و صادرات این محصول ، ارائه دهنده ی زعفران در مدل ها و قیمت های مختلف است.

«زعفران» گلی با گلبرگ های ارغوانی و کلاله ای قرمز رنگ می باشد ، که کلاله ی خشک شده ی آن مورد استفاده قرار می گیرد.

رنگ زیبا، رایحه ی سحرانگیز، مزه ی فوق العاده ای که دارد، آن را مناسب استفاده برای چاشنی و رنگ غذا کرده است و در صنایع مختلف رنگ سازی ، نساجی و صنایع چرم کاربرد دارد. همچنین دارای خواص دارویی است که میتوانم به موارد زیر اشاره کند:

• درمان افسردگی(مهمترین)
• کنترل کلسترول و چربی خون
• شادی آور
• تقویت حافظه
• کاهش فشارخون
• جوانسازی پوست
• ضد سرطان بودن

زعفران مرغوب دارای رنگ قرمز تیره است و درصورت قرار گرفتن در آب ،دیررنگ خواهد بود.

اشکال عرضه این محصول بصورت درشت (پوشال)، ریز(سرگل)، دسته(دارای ریشه) می باشد. که محبوبترین آن پوشال است.

زرشک

در اکثر زعفران فروشی ها، زرشک هم بفروش می رسد. زائران این دو محصول را با هم خریداری می کنند. زرشک از محصولات کشاورزی جنوب خراسان است، و مرغوبترین آن را میتوان از مشهد مقدس تهیه کرد.

دو نوع رایج آن اناری و پفکی (برای مجالس) است. زرشک علاوه براینکه در طبخ غذاهای اصیل ایرانی استفاده می شود، خواص درمانی دارد که میتوانم به موارد زیر اشاره کنم:

• انطباق عروق
• تسکین درد کیسه صفرا
• افزایش اشتها
• افزایش ایمنی بدن در برابر بیماری های عفونی

یکی از اصیل ترین غذاهای ایرانی زرشک پلوست و محبوبیت زیادی دارد. زرشک و زعفران اصلی ترین مواد آن است و ترکیبشان از نظر بنده طعم فوق العاده ای دارد.

فیروزه، جواهرگران بها

با شنیدن اسم فیروزه، ویترین هایی که با انگشتر و زیورآلات ساخته شده از این سنگ گرانبها مزین شده اند بیاد می آورم، که نظر هر کسی را به خود جلب می کند. آنچه در مورد فیروزه میدانم این است که معروفترین معدن های فیروزه در استان خراسان واقع شده است، و شهر مقدس مشهد ، یکی از مراکز تراش فیروزه در دنیاست. بطوریکه مقدار زیادی فیروزه برای تراش از سایر نقاط دنیا به مشهد فرستاده می شود.

در بسیاری از روایات و احادیث همراه داشتن انگشتر فیروزه به خصوص برای آقایان توصیه شده است.

در دوران کوروش و داریوش بعنوان هدیه به دیگر سلاطین داده می شد. اروپاییان از آن به عنوان هدیه ای فراموش نشدنی یاد کرده اند. پیشنهاد میدهم بعنوان یک سوغاتی ارزشمند برای اقوام وخویشان خود بخرید.

مهمترین خواص درمانی این سنگ عبارتند از:

• تقویت چشم
• درمان بیماری های تنفسی
• درمان بیماری های روحی

یکی از مهمترین کاربرد های فیروزه که زیاد شنیده ام دفع چشم زخم و حفاظت در برابر نیروهای منفی است. سنگ فیروزه مظهر عشق، دوستی، خوش یمنی ، آرامش است.

نیشابور معدن مرغوبترین سنگ های فیروزه است، که رنگ آبی سیر و سختی بالایی دارد. رنگ پریدگی و وجودناخالصی و افزایش رنگ سبز کیفیت پایین آن را نشان میدهد. تراش های فیروزه معمولا به صورت کبوچان ، دانه تسبیحی و فانتزی است.

خشکبار

در میان مغازه های متنوع، فروشگاه های وسوسه برانگیزی به چشم میخورند، که ظرف هایی پر از برگه های مختلف، آلوچه ، میوه های خشک ، نخود و کشمش، گردو، پسته و…. در معرض دید گذاشته اند و کمتر کسی میتواند بی تفاوت از کنار آن ها عبور کند. آجیل و خشکبار در فرهنگ مردم ایران مخصوصا مشهد جایگاه ویژه ای دارد، و به دلیل مغذی بودن و پروتئینی که دارد، برای همه سنین توصیه میشود.

محصولات عرضه شده شامل نخود و کشمش، بادام ، فندق و پسته، انواع تخمه، بادام هندی و زمینی، انجیر خشک، برگه هلو، برگه زرد آلو ،عناب ، لواشک، آلوچه و انواع میوه های خشک شده است. از نظر بنده محبوبترین اینها لواشک و برگه ی میوه هاست.

نبات و نقل

نبات کریستال های زیبایی است که از تبلور اب و شکر بدست می آید. نبات ها به دو شکل در دسترس هستند شاخه نبات برای تزیین سفره هفت سین و عقد ، نبات چوبی برای مصرف خوراکی . نبات بسیار مقوی و شادی آور است و در درمان دل درد موثر است.

نبات با طعم های زعفرانی، دارچینی ، زیره ، لیمویی، گل محمدی، نعنایی، آویشن در مغازه های اطراف حرم به چشم میخورد، و میتوانیم بعنوان یک سوغاتی متبرک با خود ببریم.

نقل فراورده ی دیگری از شکر است که مصرف در کنار چایی خالی از لطف نیست و در طعم های گردویی، کاکائوی، نارگیلی، هل، گلاب، زعفرانی میتوان تهیه کرد.

مهر ، جانماز و تسبیح

فضای معنوی و روحانی حرم مطهر، بر حال و هوای اکثر مغازه های اطراف تاثیر گذاشته است، و میتوانیم مهر ، جانماز و تسبیح در آنجا پیدا کنیم . بیشتر زائران حتما مهر، تسبیح و جانماز برای تبرک می خرند.

مهرها معمولا در شکل ها و سایزهای مختلف ،در دسترس هستند.

تسبیح که جایگاه ویژه ای در تمام ادیان دارد با جنس های مختلفی همچون شاه مقصود ، انواع عقیق، دلربا، فیروزه ، کهربا ارائه می شود.

جانماز و سجاده ها بیشتر از جنس ترمه و مخمل گلدوزی شده کاشان دوخته شده است و در قیمت های مختلف خریداری میشوند.

جیلی بیلی

تا مدت ها این نام برایم تعریف خاصی نداشت ، تا اینکه در مشهد شکلات های رنگی دیدم که در اصل پاستیل هایی بود با رنگ و طعم های مختلف و در آنجا تولید می شدند. این مهره های رنگی بخاطر تنوع رنگ و طعم، جذابیت خاصی برای بچه ها و حتی بزرگتر ها دارند. از جیلی بیلی میتوان بعنوان یک خوراکی مقوی و پروتئین دار استفاده کرد. این شکلات به نظر من یکی از قشنگترین سوغاتی ها برای بچه هاست .

تا جایی که اطلاع دارم علاوه بر مصرف خوراکی میتوانیم برای تزیین غذا و دسر استفاده کنیم.

عطریات

استفاده از عطر یکی از موارد توصیه شده در اسلام است ، در نتیجه زائران قبل از تشرف استفاده می کنند. به همین دلیل اکثر مغازه های اطراف حرم نمایشگاه عطریات مختلف با رایحه های گل مریم، بهارنارنج، گل یخ، گل سنجد، یاس سفید و … هستند. که بهترین آنها عطر حرم، عطر گل محمد، عطر یاس هستند. فکر می کنم عطر حرم و عطر یاس ، میواند یادآور حال و هوای حرم امام رضا (ع) باشد.

منبع : نشاط آوران

کمال الدین محمد بافقی متخلص به وحشی، از شاعران پرآوازه سده دهم هجریست. او، در نیمه نخست سده دهم، در بافق زاده شد، و تربیت اولیه را از برادر شاعرش – مرادی بافقی- و شرف الدین بافقی از ادیبان روزگار خویش گرفت و آنگاه به یزد و سپس به کاشان رفت. در کاشان، مکتب دار بود و روزگار، سرانجام بار دیگر او را به یزد افکند و دوران نام و آوازه شاعری خود را در آن دیار گذراند. سال های زندگی وحشی، با پادشاهی شاه تهماسب نخست صفوی، شاه اسماعیل دوم و شاه محمد خدابنده همزمان بود. وحشی در ستایشگری، شاه تهماسب و امیران محلی یزد و کرمان را ستود، که از آنهاست میرمیران از نوادگان نعمت الله ولی که از سوی شاه تهماسب، فرمانروای یزد بود، و او، از وحشی حمایت می کرد.

اگر وحشی بافقی را شیداترین شاعر زبان فارسی بدانیم، گزافه نگفته ایم، و اگر، چنان که افلاطون می گوید، سرمایه شاعری بی خویشتنی است، وحشی، از این بابت، سرمایه ای عظیم دارد. شعر وحشی، سراسر درد و سوز است، سوزی عاشقانه از یک عشق مادی و ملموس، و به حقیقت باید گفت که شعر وحشی، همه برخاسته از شعور باطن انسانی است که سراسر عمر را در عاشقی و شیدایی و بی خویشتنی گذرانده است، و شعر وحشی، الگویی است، از یک شعر از دل برخاسته، در مقایسه با شعر اهل مدرسه، که به صنایع دل خوش می داشته اند و در شعرشان، گاه، اندکی از شور و شعور شاعرانه نیست.

وحشی، مردی عاشق پیشه، بلند نظر و حساس و پاکباز بود، و در آن روزگار، که شاعران ایران، برای رسیدن به مال و منال، به هند می رفتند، وحشی، در یزد در گوشه انزوای خود ماند و هنر خویش را فدای منافع مادی نکرد، و به سابقه این انزوا گزینی بود، که او را وحشی خواندند و او نیز آن را تخلص شاعرانه خویش کرد. از وحشی یک دیوان و سه منظومه بازمانده است، دیوان او مشتمل است بر قصیده ها و غزل های پرسوز و گداز، و مثنوی ها، و چند ترکیب بند زیبا، که برخی در سوگ شهیدان کربلاست و برخی در ستایش میرمیران و دو ترکیب بند عاشقانه پر آوازه و بی همانند و یک ترجیع بند پرشور، که در بندی با ساقی سخن می گوید و دربندی روی سخن او با مطرب است و واسطه العقدی چنین:

ما، گوشه نشینان خرابات الستیم تا بوی میی هست درین میکده، مستیم

اما ، وحشی، مثنوی های سه گانه خود خلدبرین، ناظر ومنظور، و فرهاد و شیرین را به سابقه پیروی از نظامی سروده است، که خلدبرین او، در بحر سریع است، که در وزن و معنی، نظره ایست بر مخزن الاسرار نظامی، و ناظر و منظور را در بحر هزج مسدس سروده است و از حیث مضمون، همانند شاه و درویش هلالی است. اما فرهاد و شیرین او نیز نظره ایست بر خسرو شیرین نظامی، و در بحر هزج مسدس، که با مرگ وحشی ناتمام مانده و بعدها، وصال شیرازی، آن را به پایان رسانده است.

در این مجموعه آثار بازمانده از وحشی بافقی، گرچه سادگی و روانی و بی پیرایگی، اصل هنر شاعرانه او است،اما، گاه، مضامین شعر او چنان عمیق اند که هر خواننده ای را از تنوع و تو در تویی خود سرگشته می دارد. درباره مرگ وحشی، سخنان بسیار گفته اند، و از آنهاست که: به دست معشوق خویش از پای درآمده، یا در پایان یک شب باده خواری، در گذشته. مرگ وحشی، به سال 991 هجری روی داده و در یزد به خاک رفته است که اینک، از گور او، نشانی نیست.

وصیت وحشی بافقی :

روز مرگم هرکه شیون کند از دور و برم دور کنید
همه را مست و خراب از می و انگور کنید
مزد غسال مرا سیر شرابش بدهید
مست مست از همه جا حال خرابش بدهید
بر مزارم مگذارید بیاید واعظ
پیر میخانه بخواند غزلی از حافظ
جای تلقین به بالای سرم دف بزنید
شاهدی رقص کند جمله شما کف بزنید
روز مرگم وسط سینه من چاک زنید
اندرون دل من یک قلم تاک زنید
روی قبرم بنویسید وفادار برفت
آن جگر سوخته ی خسته از این دار برفت

تاریخچه : مدرسه خیرات خان از جمله مدارس زمان دوره صفویان است. این مدرسه حدود 300 سال قدمت دارد و در زمان پادشاهی شاه عباس دوم (1052 ـ 1077 هجری قمری) احداث شده است. متولی آن شخصی به نام خیرات خان بوده و به همین دلیل مدرسه به نام او شهرت یافته است.

مساحت مدرسه خیرات خان حدود 1500 متر مربع می باشد و در اطراف حیاط مرکزی این مدرسه، دو طبقه ساخته شده است. این مدرسه، دارای 79 حجره است و در دو سمت ورودی مدرسه، دو ایوان در دو ضلع شمال و جنوب آن قرارگرفته و در اصلی مدرسه در ایوان جنوبی واقع شده است. در اطراف مدرسه خیرات خان در گذشته 16 مغازه و 6 اتاق وجود داشته که از موقوفات این مدرسه محسوب می شد.

ساختمان مدرسه به شکل چهارضلعی است که در چهار ضلع مدرسه حجره هایی در طبقات دیده می شود و نمای صحن مدرسه با سنگ پوشیده شده، وسط صحن آب نمایی قرار گرفته است.این مدرسه با چهار باغچه مشجر نیز آراسته شده است. نمای ساختمان، آجری است. در سرایوان های این مدرسه تزیینات کاشی کاری و پنجره های مشبک چوبی زیبا، خودنمایی می کند. در کتابخانه این مدرسه تعدادی کتاب با نسخه های خطی نفیس و ارزشمند قرار گرفته است.

آیت الله خامنه ای در این باره می فرمایند:

تاریخ تاسیس کتابخانه خیرات خان در حال حاضر مشخص نیست، ولى تعدادی از کتابها در تاریخ 1277 هجری قمری وقف شده است. نصرت الملک على مردان خان تیمورى در سال 1303 هجری قمری، 200 جلد کتاب چاپى و خطى به این کتابخانه وقف کرده است.

از مدرسان این مدرسه ادیب نیشابوری دوم، یزدی و تائب را می توان نام برد. این مدرسه نیز، همانند مدارس دیگر با توسعه حرم مطهر امام رضا(ع) باعث تغییرات و تخریب در فضای مدرسه شده است. از این جهت بعد از پیروزی انقلاب، ساختمان مدرسه به کلی تغییر کرد و مدرسه ای با طراحی هنری، سنتی و مهندسی مدرن ایجاد شد. مدرسه خیرات خان، هم اکنون محل تحصیل دانشجویان و طلاب دانشگاه علوم اسلامی رضوی است.

درحال حاضر، مدرسه خیرات خان در زاویه شمال شرقی بارگاه امام رضا(ع)، در نزدیکی مهمانسرای حضرت و مقابل صحن جدید قرار گرفته است.

تاریخچه : قدمت روستای حصار به بيش از ۴۰۰ سال تخمين زده شده. اين روستا هر سال پذيرای صدها مسافر از راه دور و نزديک مي باشد که به قصد تفریح و استراحت و استفاده از آب و هوای سرد و مناسب و رفع خستگی و لذت بردن از مناظر طبيعی به اين منطقه مسافرت می کنند.

 

روستای حصار در ۴۵ کیلومتری شمال غربی تربت حیدریه و در میان کوهستانی بلند و خوش آب و هوا بنا شده است . روستای حصار مشهد در دهستان درز آب قرار گرفته است. جمعیت این روستا ۳۲۰ نفر است. این روستا در مسیر طرقبه و قبل از بند گلستان واقع شده است. باغ های بزرگ میوه در این روستا بسیار زیاد است.

آب و هوای این روستا در تابستان معتدل است. حتما در تور مشهد شرکت کنید و از دره های سرسبز و فضای طبیعی و با صفای این روستا دیدن نمایید. روستای حصار یکی از روستاهای ییلاقی و خوش آب و هوای شهرستان تربت حیدریه می باشد. این روستا زمستان های سرد و تابستان های گرم و خشک دارد ، اما پیشنهاد می کنم حتما پاییز آن را از نزدیک ببینید …
 

وجود رودخانه، چشمه های پر آب، باغ‌ های میوه و مزارع سرسبز در این منطقه باعث شده این روستا به عنوان یک منطقه گردشگری مناسب محسوب شود. هر سال مسافران زیادی از نقاط دور و نزدیک به این روستای فوق العاده زیبا می آیند و از طبیعت بکر این منطقه لذت می برند. دین اهالی این روستا اسلام و مذهب آنها شیعه اثنی عشری است. قبل از انقلاب اسلامی تعدادی خانواده از فرقه بهائیت نیز در این روستا ساکن بودند. زبان مردم این روستا فارسی و به لهجه تربتی و نیشابوری صحبت می ‌کنند‌.

در این روستا چهار مسجد، یک حسینیه، سه مدرسه، مرکز بهداشت، مرکز پستی، شرکت تعاونی روستایی و دهیاری وجود دارد. روستای حصار بعد از ییروزی انقلاب اسلامی از برق، آب، لوله کشی و تلفن برخوردار شده است. بیشتر مردم روستا به شهر‌های تربت حیدریه – مشهد – گرگان و تهران مهاجرت کرده اند. مردم روستا بیشتر به کشاورزی، دامپروری و قالیبافی مشغول  هستند.

روستی حصار در فاصله ۶ کیلومتر در جنوب‌غربی مشهد قرار گرفته است و فاصله آن تا طرقبه ۳ کیلومتر است و با دارا بودن ۶۳۰ خانوار و جمعیت ۲۳۰۰۰ نفر یکی از پر جمعیت‌ ترین روستاهای طرقبه محسوب می شود. این روستا از توابع شهرستان تربت حیدریه است. این روستا حد واسط روستای رود معجن از توابع بخش بیگ و روستای نامق از توابع بخش ریوش شهرستان کاشمر است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ، نبودن محیط کار مناسب و درآمد پایین مردم این روستا باعث شد تا با مهاجرت های بی رویه جمعیت روستای حصار کاهش پیدا کند و افراد زیادی به دلیل ادامه درس، کار در ادارات دولتی و مشاغل آزاد از روستا به شهرهای اطراف بروند.

مرگ و میر افراد مسن و زاد و ولد کم و مهاجرت نسل جوان باعث شد تا جمعیت ۵۵۰۰ نفری سال 1357 به ۲۵۰۰ نفر و درسال 1367 به ۱۴۰۰نفر و در حال حاضر به ۱۲۰۰ نفر تبدیل شود.

من به عنوان یک مشهدی واقعا دوست دارم حداقل چند سالی در روستای حصار زندگی کنم تا معنای واقعی زندگی را بدور از کار و هرگونه آلودگی و دغدغه احساس کنم …

تاریخچه : دریاچه بزنگان در سال 1386 بر اساس مصوبه شماره 275 در تاريخ 19 فروردين ماه سال 1385 شوراي عالي حفاظت محيط زيست کشور به عنوان اثر طبيعي ملي مشخص شد. دریاچه بزنگان مربوط به دوران های دوم و سوم زمین شناسی می باشد و در اثر فعالیتهای تکنونیکی و عوامل کوهزایی شکل گرفته است. به لحاظ اهميت اکولوژيکي، اين درياچه از اوايل دهه 1350 مورد توجه قرار گرفته است و حفاظت از اين دریاچه در دستور کار سازمان حفاظت محيط زيست خراسان رضوي قرار گرفته است.

دریاچه ی بزنگان یا کل بی بی با وسعت 80 هکتار و عمق حداکثر 12 متر و حداقل 9 متر می باشد. این دریاچه در جنوب رشته کوههای هزار مسجد واقع شده است. آب دریاچه از چشمه های کوچک حاشیه و بارندگی های سالیانه تامین می شود.

در اطراف این دریاچه فضاهای طبیعی بسیار زیبا و مناسبی جهت اتراق ماهیگیران و مسافرانی که به این منطقه می آیند وجود دارد. هیچ رودخانه ای به این دریاچه منتهی نمی‌شود.

دریاچه بزنگان تنها دریاچه در استان خراسان رضوی می باشد که در ۱۳۰ کیلومتری مشهد و ۸۰ کیلومتری سرخس قرار دارد. دریاچه بزنگان مهمترین دریاچه استان خراسان رضوی به شمار می آید. پیشنهاد می کنم در صورت برنامه ریزی صحیح در تور مشهد از این دریاچه زیبا دیدن نمایید.

در فصول مختلف سال، محل تجمع پرندگان مهاجر و محل پرورش ماهی قزل آلا ( رنگین کمان) است.از ماهیهای دریاچه بزنگان می توان به قزل آلا و ماهی کپور اشاره نمود. دریاچه بزنگان تنها دریاچه طبیعی می باشد که در استان خراسان وجود دارد. تاکنون ۳۳ گونه فیتوپلانکتون جلبکی در دریاچه بزنگان شناسایی شده است. گاهی مسابقات ماهیگیری با نظارت سازمان حفاظت از محیط زیست در این دریاچه برگزار می گردد.

دریاچه بزنگان بخاطر اینکه از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است همه ساله در فصلهای پاییز و زمستان و اوایل بهار زیستگاه مناسبی برای گذراندن زمستان پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی می باشد. سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ و بهره وری معقول از این پدیده طبیعی اقدام به ‌برنامه ریزی هایی کرده است و این مکان در آینده یکی از مراکز مهم علمی پژوهشی و تفریحی خواهد شد.

طعم آب این دریاچه کمی تلخ و شور است. ماهی بومی دریاچه از نوع شیرماهی است ولی بزنگان زیستگاه خوبی برای چند نوع ماهی کپور می باشد. این دریاچه به عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان خراسان به شمار می آید. به دلیل کاهش و افت شدید آب این دریاچه در خطر نابودی قرار گرفته است و چنانچه کارشناسان حفاظت محیط زیست استان خراسان برای حل این مشکل اقدامی نکنند، این دریاچه خشک خواهد شد.

تاریخچه : چغازنبیل اولین اثر تاریخی در ایران است که در سال 1979 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که به دلیل قدمت 3000 ساله و داشتن جاذبه های طبیعی به عنوان میراث جهانی ثبت شد.

چغازنبیل بخش به جامانده از شهر دوراونتش است که در استان خوزستان، 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شوش قرار گرفته است. چغازنبیل در نزدیکی رود دز ،توسط پادشاه اونتاش ناپیریش به عنوان پایتخت سیاسی و مذهبی ایلامی هاساخته و دوراونتاش نامگذاری شد. این نیایشگاه ارتفاعی حدود 25 متر دارد و دارای 5 طبقه است. نمای معبد، با آجر ساخته شده است. زیربنای آن مربعی به ابعاد110 مترمربع است.

چهار گوشه چغازنبیل با جهات چهارگانه جغرافیایی همسو است. طبقه اول این بنا یک متر از سطح زمین فاصله و دیوارهای آن 3 متر عرض دارند. طبقه دوم 16 متر عرض و 8 متر ارتفاع دارد. ورودی های طاقی شکل به ارتفاع 4 متر با اتاق های طبقه اول به هم راه دارند ولی اتاقهای طبقه دوم از طریق پلکان مربوط به خود قابل دسترسی و مستقل هستند. چغازنبیل، از دو واژه چغا (در زبان لری به معنی تپه) و زنبیل (به معنی سبد) تشکیل شده و اشاره به مکان معبدی که تپه است دارد.

شهر چغازنبیل دارای سه حصار خشتی است که در حصار بزر گ آن در ضلع شرقی دروازه اصلی قرار گرفته است. آرامگاه ها و کاخ های شاهی مابین فاصله حصار اول و دوم قرار دارند. تاسیسات آب رسانی در بین حصار دوم و سوم واقع شده است. آب تصفیه خانه از رودخانه کرخه توسط کانال تامین می شد. معبد اصلی، زیگورات در مرکز حصار سوم قرار داشت.

یکی از شگفتی های این معبد ساخت تاسیسات آب رسانی است. به دلیل اینکه بستر رودخانه دز در سطح پایین تری از سطح دشت قرار گرفته بود امکان دسترسی به آب رودخانه برای ساکنان این منطقه وجود نداشته که با دستور اونتاش کانالی به طول 45 کیلومتر از رود کرخه بعد از عبور از هفت تپه به چغازنبیل کشیده می شود. اما به دلیل گل آلود شدن آب رودخانه، آب را در حوضچه هایی ریخته تا گل ته نشین شده و با عبور از تنبوشه ها، گل آن را جدا می کردند.

عقاید مختلفی در مورد دو سکوی مدور بریده که در اطراف معبد قرار گرفته است ابراز شده است. عده ای آن را مربوط به نجوم و ساعت خورشیدی و برخی آن را قتلگاه در نظر می پندارند. هم اکنون در موزه ی لوور پاریس تصویر اونتاش ناپیریش، بنیانگذار چغازنبیل و همسرش، ملکه نپیراسو نگه داری می شود. برای اینکه همه چیز درباره چغازنبیل را بدانید پیشنهاد می کنم به آن مکان بروید و از این مکان دیدنی بازدید نمایید.

 

نورالدین عبدالرحمان جامی، از شاعران و نویسندگان پرآوازه و پرکار سده نهم هجری است. عبدالرحمن جامی فرزند نظام الدین احمد دشتی و نبیره شمس الدین محمد دشتی اصفهانی بود، که از ستم ترکان از اصفهان به خراسان پناهید و در روستای خرگرد جام مسکن گزید. نور الدین که بعدها با عنوان جامی آوازه درافکند، در سال 817 به دنیا آمد. او در روزگار کودکی، فارسی و عربی را از پدر خویش آموخت و سپس به مدرسه نظامیه هرات رفت و علوم ادبی را از استادی جنید نام فرا گرفت و از درس خواجه علی سمرقندی که از دانشمندان بزرگ آن روزگار بود، بهره ها برد و اندکی بعد به سمرقند رفت و در حوزه درس فتح الله تبریزی که استاد الغ بیگ تیموری بود. به تکمیل دانش خویش پرداخت.

جامی، در آغاز شاعری به مناسبت آن که نیاکانش از مردم دشت اصفهان بودند دشتی تخلص می کرد اما بعدها به دو مناسبت آن را به جامی تغییر داد. یکی به احترام شیخ الاسلام احمد جامی و دیگر آن که در جام به دنیا آمده بود. جامی سال ها در سمرقند و هرات به تدریس پرداخت و به سبب خوابی که دید مرید شیخ سعد الدین محمد کاشغری نقشبندی شد و در راه سلوک عرفان رنج های بسیار کشید. در شصت سالگی به اندیشه زیارت خانه خدا از هرات بیرون رفت. اما او در آن روزگار پختگی از بلوای مردم نادان نهراسید و رنجه نشد.

از جامی آثار بسیار به شعر و نثر بازمانده است و نخست باید از دیوان اشعار او یاد کرد که مجموعه ایست از غزل ها قطعات و رباعی های او. و دیگر مجموعه مثنوی های او که به پیروی از شاعران پیش از خود سروده و نام هفت اورنگ بر آن نهاده است. نخستین این مثنوی ها سلسله الذهب نام دارد و در بحر خفیف سروده شده است و موضوع آن بیان مسائل عرفانی است. دیگر سلامان و ابسال است که داستانی است عاشقانه در بحر رمل مسدس و سومین تحفه الاحرار است با مضمون عاشقانه در بحر سریع. و سبحه الابرار چهارمین منظومه از هفت اورنگ جامی است در تحقیق و عرفان، در بحر رمل مسدس محذوف مخبون. مثنوی پنجم از هفت اورنگ یوسف و زلیخا است که منظومه ایست عاشقانه در بحر هزج مسدس محذوف اما ششمین مثنوی از این مجموعه لیلی و مجنونست که داستانی است عاشقانه در بحر هزج مسدس محذوف و سرانجام خردنامه اسکندری است. در نصایح حکیمان یونانی و حکمت عملی در بحر متقارب مثمن. جامی آثار منثور بسیاری نیز دارد که مشهورترین آنها نفحات الانس است که یادنامه ایست از عارفان. جامی آخرین شاعریست که اصول گذشتگان را در شاعری پاس داشته است و پس از او، به سبب غلبه سبک هندی این اصول نادیده گرفته شد، که در نهضت بازگشت ادبی به شیوه گذشتگان بار دیگر برخی از شاعران آن اصول فراموش شده را زنده کردند.

جامی در شاعری تا حد زیادی پیرو شیوه خسرو دهلوی است و اگر در قصیده گاه به خاقانی و سنایی میگراید، یا در غزل به سعدی نزدیک می شود، و در مثنوی به فردوسی و نظامی گوشه چشمی دارد، این همه باز به سابقه پیروی از امیر خسرو است. جامی حتی در شیوه تدوین اشعار خویش و نام گذاری آنها بیشتر از امیر خسرو پیروی کرده است. جامی در غزلسرایی از شیوه سلمان و حافظ نیز دور نمانده است اما باز هم بیشتر به امیر خسرو نظر دارد و در مثنوی ها گرچه به نظامی توجه دارد، این، امیرخسرو است، که دست بر نبض او نهاده است. از اشعار جامی بهره های انتقادی مهم نیز به دست می آید و از این حیث نیز احوال خسرو دهلوی را به یاد می آورد، که به نقد شعر خویش نیز پرداخته است.

آثار جامی بارها و بارها در ایران و دیگر کشورها به چاپ رسیده است اما از چاپ های تازه آن یکی دیوان جامی است با مقدمه زنده یاد حسین پژمان بختیاری، که از سوی کتابفروشی محمودی انتشار یافته است و دیگری نسخه ای که به اهتمام و تصحیح شمس بریلوی و از سوی انتشارات هدایت در تهران به سال 1362 منتشر شده است. داستان های هفت اورنگ نیز هریک به تنهایی اینجا و آنجا انتشار یافته است، اما نسخه جامع آن به تصحیح و مقدمه دانشمند درگذشته مرتضی مدرس گیلانی به بازار کتاب آمده و چاپ هفتم آن در بهار سال 1375 منتشر شده است. نورالدین عبدالرحمن جامی در روز جمعه هجدهم محرم سال 898 در شهر هرات در گذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. در این متن سعی بر آن داشتیم تا همه چیز درباره جامی را برای شما گردآوری نماییم.

تاریخچه : آرامگاه خواجه ربیع مربوط به دوره صفویه می باشد و در مشهد، انتهای خیابان خواجه ربیع واقع شده است و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در شمال غربی مشهد در انتهای خیابان خواجه ربیع آرامگاه با شکوه خواجه ربیع واقع شده است. این بنا به سفارش شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی‌ در نیمه اول قرن هجری ساخته شده است. اساس بنای فعلی مقبره خواجه ربیع ، همان است که در سال های 1026 تا 1031 هجری قمری به امر شاه عباس و با سرپرستی یکی از سادات رضوی مشهد به نام میرزا افلغ احداث شده است.

آرامگاه خواجه ربیع یکی از مکانهای زیبا، دیدنی و متبرک است که به همین علل همه وقت مورد توجه و مراجعه اهالی مشهد و زائران و مسافرانی است که به مشهد می آیند. با توجه به زمان درگذشت خواجه، وی از زمره قدیمی ترین رجال مدفون در پیرامون شهر کنونی مشهد است. مدفن او طی چهارده قرن گذشته همواره محلی محترم و زیارتگاه عموم مسلمانان بوده است.

روستایی که باغ آرامگاه خواجه در آن واقع شده «حسین آباد خواجه ربیع» نام دارد و از جمله موقوفات مزار خواجه می‌باشد. اداره باغ و مزار خواجه ربیع در قرن اخیر بر عهده آستان قدس رضوی است. باغ خواجه ربیع یکی از قبرستان های مهم شهر مشهد نیز می باشد.

طرح آرامگاه در نمای بیرونی هشت ضلعی و در درون چهار ایوانی است. از انتهای ایوان های اضلاع بزرگ راهروهایی به درون باز شده اند. بالای بنا خواجه ربیع گنبد فیروزه ای رنگ قرار گرفته است که ارتفاع آن تا کف 18 متر می باشد. گنبد بنا پوشیده از کاشی های زیبای فیروزه ای و درون بنا هم مزین به نقاشی های طلایی رنگ است. از میان دیوار و پشت ایوان هاى چهارگانه اصلى، چهار ورودى وجود دارد که به شاه نشین ها راه دارند.

نام خواجه ربیع در تاریخ ربیع بن خثیم است. او از طایفه بنی‌اسد و ساکن کوفه، از زمره زهّاد هشتگانه صدر اسلام و تابعین (کسانی که صحابه پیامبر را درک کرده‌اند) و همچنین از یاران و سرداران حضرت علی بوده است. روبروی ورودی باغ خواجه ربیع، آب انباری وجود دارد که ساخت آن به ام کلثوم و به کوشش میرزا صدرالدین و به دوره شاه سلیمان صفوی نسبت داده شده است. آقا محمد صادق، مستاجر موقوفه بقعه خواجه ربیع، آن را از درآمد خود تعمیر کرده است.

تاریخچه : آرامگاه شیخ بهایی در مشهد داخل حرم مطهر رضوی بعد از رواق وسیع امام خمینی مزاری سنگی با پوششی شیشه ای قرار گرفته است. این مزار مربوط به عالم و دانشمند ایرانی بها الدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی است . که تمامی زائران حرم امام رضا (ع) چه قبل و چه بعد از زیارت در مسیر قبر ایشان قرار می گیرند و برای ایشان فاتحه ای می خوانند. شیخ بهاء الدین ، محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند بنام دوره صفویه است.

بهاءالدین محمد عاملی معروف به شیخ بهایی به سال 935 هجری قمری در بعلبک لبنان متولد شده است. ایشان در سن هفت سالگی با پدرش به ایران آمد. و مدتی وزیر شاه عباس صفوی بود. در سیاست و فرهنگ ایران نقش بسیار مهمی داشت. این دانشمند تالیفات متعددی به جا گذاشته است. نسبت شیخ بهایی به حارث همدانی از صحابه معروف حضرت علی (ع) میرسد. مقبره این دانشمند بین صحن امام و آزادی و در جایی که بیشتر محل تدریس او بوده قرار دارد. شیخ بهایی در سال 1030 هجری قمری در گذشته است.

بنای این رواق که قبل از مرگش محل تدریس او نیز بوده حدود ۱۰۲ متر مساحت داره که با آینه کاری های بسیار و کتیبه های خوشنویسی شده بسیار زیبایی تزیین شده است. کتیبه هایی روی دیوار نصب شده که تاریخ مرگ و تولد شیخ بهایی را روی آن نوشته است. در مورد عظمت علمی این دانشمند همین بس که یونسکو سال ۲۰۰۹ میلادی را سال نجوم و شیخ بهایی نامگذاری کرده بود.
اصلیت شیخ بهایی از جبل عامل شام بود. بهاء الدین محمد ده ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی از بزرگان علمای شام به سمت ایران رهسپار شد و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکونت کردند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد.
مرگ این عارف بزرگ و دانشمند را به سال 1030 و یا 1031 هجری در پایان 87 سال حیاتش ذکر کرده اند. وی در شهر اصفهان روی در نقاب خاک کشید و مریدان پیکر او را با شکوهی که شایسته شان او بود ، به مشهد بردند و در جوار حرم امام رضا (ع) به خاک سپردند.

شیخ بهایی مردی بود که از تظاهر و فخر فروشی نفرت داشت و این خود انگیزه ای برای اشتهار خالص شیخ بهایی بود. شیخ بهایی به تایید و تصدیق اکثر محققین و مستشرقین ، نادر روزگار و یکی از مردان یگانه دانش و ادب ایران بود که پرورش یافته فرهنگ آن عصر این مرز و بوم و از بهترین نمایندگان معارف ایران در قرن دهم و یازدهم هجری قمری بوده است.
شیخ بهایی شاگردانی تربیت نموده که به نوبه خود از بزرگترین مفاخر علم و ادب ایران بوده اند، مانند فیلسوف و حکیم الهی ملاصدرای شیرازی و ملاحسن حنیفی کاشانی و عده ای دیگر که در فلسفه و حکمت الهی و فقه و اصول و ریاضی و نجوم سرآمد بوده و ستارگان درخشانی در آسمان علم و ادب ایران گردیدند که نه تنها ایران ، بلکه عالم اسلام به وجود آنان افتخار می کند.
از کتب و آثار بزرگ علمی و ادبی شیخ بهایی علاوه بر غزلیات و رباعیات دارای دو مثنوی بوده که یکی به نام مثنوی (نان و حلوا) و دیگری (شیر و شکر) می باشد و آثار علمی او عبارتند از : جامع عباسی، کشکول، بحرالحساب و مفتاح الفلاح و الاربعین و سایر تالیفات شیخ بهایی که بالغ بر 87 کتاب و رساله می شود که همواره کتب مورد نیاز طالبان علم و ادب بوده است.