یکی از غارهای تاریخی استان لرستان، غار دوشه است که در روستای کرشوراب از توابع بخش چگنی خرم آباد واقع شده و حاوی نقاشی ها و کتیبه های تاریخی متعدد و جالب توجه است.

روایت است کوه دوشه مرزی میان سرزمین دوشاه بوده که هریک از آن ها بر بلندی کوه برای خود قلعه ای ساخته بودند. بخشی از این کوه آهکی به مرور زمان و فرسایش طبیعی ریزش کرده و غاری نمود شده است.

برای وارد شدن به غار از غرب تنگه دوشه باید به بالای کوه صعود کرد. طول غار در حدود 70 متر، عرض دهانه آن 6 متر، پهنای داخل آن 7 متر و بلندی دهانه آن 3,70 متر می باشد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود 5 متر است. داخل غار به شکل دایره منظم است که انحنای این غار در دره آرش الشتر واقع شده و در گویش محلی به مرسمسا معروف شده است.

در کف غار دوشه خرم آباد سنگ چخماقی دیده شده است و در زیر این غار محلی قرار دارد که سنگ های تراش خورده ای را برای ساختمان سازی و سنگ بناها و آثار مهم الشتر یا سنگ قبرها از این محل تهیه کرده اند.

روی قسمت های مسطح دیوارهای این غار حدود 110 نقش با رنگ سیاه توسط انسان های اولیه نقاشی شده است که به علت دور بودن از عوارض طبیعی هنوز سالم مانده اند. نقاشی های روی دیوار غار دوشه جنگ انسان ها را به صورت جمعی و تن به تن، پیاده و سواره نشان می دهد و قدرت فکر و تخیل هنرمندان آن زمان را به وضوح مشخص می کند.

منبع : نشاط آوران

بخش اصلی حمام تاریخی گپ بر روی چهار ستون سنگی واقع شده است. این بنای تاریخی متعلق به حسین خان ساکی می باشد. حمام گپ را بطور احتمال  هم دوره با بنای پل گپ خرم آباد در زمان شاه سلطان حسین صفوی می دانند و هم به دوره قاجار منسوب کرده اند.

این بنای تاریخی از طریق چند پله از خیابان حافظ به سربینه مرتبط می گردد. پوشش طاقی شکلی در گوشه شمال شرقی ورودی حمام گپ مشاهده می شود که در گذشته برای استقرار دلاک و انجام امور نظافتی مورد استفاده قرار می گرفت. هم چنین در حمام های قدیمی برای جلوگیری از ناراحتی هایی که بر اثر تغییر هوای ناگهانی ایجاد می شد این پوشش ایجاد می گشت. فضاهای داخلی حمام گرم و سرد به هم شباهت داشته و امروزه در حمام گرم برای استفاده از آب شهری دوش هایی خصوصی تعبیه شده و ورودی خزینه حمام نیز بسته شده است. 

در حمام گرم دو چال حوض برای شنا کردن افراد وجود داشت که هم اینک مسدود می باشند. در چهار جهت بخش اصلی حمام گپ، چهار رختکن با پلان صلیبی شکل قرار گرفته است. طاق و تویزه ای در پوشش رختکن به چشم می خورد و پلان گردی از طریق کاربندی در فضای چهار ضلعی مرکزی کار شده است. نور فضای داخلی حمام گپ از طریق جامخانه ای که در مرکز گنبد بوده، تأمین می گردد.

ورودی دیگر حمام گپ در پشت حمام گرم و بخش تون حمام است که در جنوب شرقی بنا قرار دارد. در سال های نه چندان دور، فضای تون به وسیله موتور و نفت سیاه حرارت داده می شد اگرچه در هنگام ساخت حمام، فضایی برای مواد سوختنی از قبیل چوب، هیمه، خار و خاشاک باقی گذاشته شده بود.

منبع : نشاط آوران

در انتهای مخمل کوه، دو تنگه مهم را مشاهده می کنیم که در طول تاریخ رخداد های فراوانی در آن ها صورت گرفته است. یکی در بخش جنوبی کوه که به جاده بروجرد به خرم آباد منتهی می شود که در آنجا جنگ های خونینی در بدو ورود رضاخان به لرستان شاهد بودیم و دیگری در انتهای شمالی مخمل کوه، جاده خرم آباد به الشتر و مشهور به تنگ شبیخون است که نامش گویای بسیاری چیزهاست.

بافت مخمل کوه خرم آباد رسوبی است و اکثر آن پوشیده از گلسنگ می باشد. گلسنگ های آفتاب سوخته و سیاه رنگ با آغاز بارش سراسر سبز می شود. به خاطر اینکه گلسنگ ها آفتاب گریز هستند، بخشی از مخمل کوه که کمتر مورد تابش خورشید قرار گرفته دیدنی تر و سر سبزتر است.

آبشار مخمل کوه در دره زیبای مخمل کوه و در تنگه شبیخون واقع شده است. نام آبشار برگرفته شده از گل سنگ های زیبا با رنگ سبز مخملی که در بهار روی سنگ ها رشد می کنند. پارک جنگلی و تفریحی برای گردشگران در تنگ شبیخون دایر شده که این مکان در دو فصل اول سال بسیار دیدنی می باشد.

برای علاقه مندان به کوهپیمایی، مخمل کوه مکان بسیار مناسبی است. دسترسی آبشار مخمل کوه یک راه هموار و آسفالت می باشد، به صورتی که با خودرو نیز می توان به دامنه آن رسید و برخلاف بسیاری از آبشار ها که مسیر صعب العبوری دارند، رسیدن به آبشار مخمل کوه برای عموم راحت است. با چند دقیقه رانندگی به کوهپایه می رسید و بعد از آن می توان به یک کوهپیمایی دلچسب و بی نظیر فکر کنید.

منبع : نشاط آوران

مناره آجری خرم آباد یکی از آثار باستانی ارزشمند استان لرستان است که دارای قدمتی 900ساله است. آثار باستانی و تاریخی فراوانی در استان لرستان یافت می شود که آنها را  به دوره های قبل از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی قسمت بندی کرده اند. اکثر آثار یافته شده قبل از تاریخ استان لرستان مربوط به سفالینه ها، اشیای مفرغی، کنده کاری های غارها و نقاشی ها می باشد.

مناره در لغت به معنای مکان نور و آتشگاه و در اصطلاح به بناهای بلند و کشیده اطلاق می گردد. مناره آجری خرم آباد بنایی استوانه ای شکل است که بر سکویی مکعب سنگی بنا گشته است. این مناره در بخش جنوب شهر خرم آباد و در پارک میدان امام حسین (ع) واقع شده است.

در زمان های قدیم از مناره آجری برای پیدا کردن راه کاروان ها، دیده بانی از بالای آن برای مشاهده دشمن و اخطار خطر حمله استفاده می کردند، اما هم اکنون از فراز مناره می توان چشم اندازهای زیبای شهر را مشاهده نمود.

این بنای تاریخی را با توجه به سبک معماری اش احتمال به دوره فرمانروایی دیلمیان می دانند. ورودی مناره آجری خرم آباد در سمت غربی بنا و روی سطح پایه ای واقع شده است. در مجاورت مناره آجری بقایایی از سنگ و گچ مشاهده می شود که بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد می باشد.

بلندای مناره آجری بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته است که با وجود پایه سنگی ارتفاع آن به پنج و نیم متر می رسد. فضای داخلی مناره دارای 99 پله میباشد. مناره آجری لرستان در سال 1376 هجری شمسی در زمره یکی از آثار ملی ایران مطرح و ثبت گشت.

منبع : نشاط آوران

به گرداب سنگی در گویش و لهجه لری، گرداو بردینه می گویند. ساختمان گرداب سنگی خرم آباد از سنگ و ساروج می باشد که در ساختمان پل شاپوری نیز مشاهده می شود. بنای گرداب مدوری شکل و شامل یک دیواره عظیم سنگی است که دور تا دور چشمه ای فصلی ایجاد گشته است.

ارتفاع بنای گرداب سنگی از کف چشمه ده متر می باشد. قطر و پهنای این بنا به ترتیب 18 و 3 متر است. بنای گرداب به منظور توزیع اش در سطح شهر شاپور خواست، مشروب نمودن اراضی و بهره برداری از آسیاب های آبی صورت گرفت.

در نیمه دوم بهمن ماه آب سطح این چشمه فصلی شروع به بالا آمدن می کند. به همین خاطر جداول و کانال هایی برای سر ریز شدن ناگهانی آب طراحی گشته و آب از طریق آنها به سمت رودخانه شهر جاری و سرازیر می گردد. آبدهی صورت گرفته در چشمه گرداب سنگی 170 لیتر در ثانیه است که آبدهی آن در اوایل فصل بهار افزایش پیدا می کند. 

دریچه ای با ابعاد 160 در 90 سانتی متر در بخش شرقی گرداب سنگی دیده می شود که از طریق یک وسیله کشو مانند بسته می شده است. آب این قسمت به جوی کناره غربی گرداب سنگی سرازیر می کرده است.

آثار یک آسیابی از گذشته در دره ای که در حال حاضر بابا عباس نامیده می شود، برجای مانده که مسافت آن تا گرداب سنگی خرم آباد دوازده کیلومتر بوده که آب آسیاب به وسیله گرداب تأمین می شده است.

بنابر این با توضیحات ارائه شده، گرداب سنگی خرم آباد، می تواند مکانی زیبا و جذاب برای گردشگران باشد.

منبع : نشاط آوران

این کتیبه سنگی  به خط کوفی و زبان فارسی و در سال 513 هجری قمری نوشته شده و بر روی قطعه سنگی به ارتفاع سه و نیم متر قرار گرفته است. این قطعه سنگ به شکل مکعب مستطیل تراش خورده و گوشه های این قطعه سنگ همسو با جهات فرعی است و به همین خاطر از هر جهت قابل مشاهده است.

متن سنگ نبشته خرم آباد یک نوشتار چهار صفحه ای است که از پهنه جنوب شرقی آغاز شده و به پهنه شمال شرقی تمام می گردد. متن کتیبه با جمله بسم الله شروع شده و متون احکامی توسط امیران و حاکمان سلجوقی در آن نوشته شده است. احکامی از قبیل مانع شدن مردم از پوشیدن لباس های ابریشمی و اجازه علف چرانی به دامداران در آن آورده شده است. احداث سنگ نبشته خرم آباد را به یکی از امیران سلجوقی بنام ابوسعید برسق کبیر منسوب کرده اند.

هدف و ایجاد این سنگ نبشته در آن زمان این بوده که مردم از طریق آن بتوانند از موضوع و احکام حکومت خبردار شوند و آیندگان نیز از احکام آن دوره با اطلاع شوند.

در حقیقت موقعیت قرار گیری کتیبه سنگی در آن زمان با هوشمندی صورت گرفته بطوری که یک نقطه ارتباطی و مواصلاتی محسوب می شده است. به عنوان مثال هرکس که از منطقه فلات ایران به عراق سفر می کرد، می بایست از این تنگه عبور می کرد. هم چنین قلعه فلک الافلاک خرم آباد که در زمان ساسانیان ساخته شده در فاصله کمتر از 1000 متر از این کتیبه قرار گرفته که موید مطلب بیان شده است.

نام دیگر این یادمان فرنگی در گذشته برد نوشته بوده است. سنگ نبشته خرم آباد به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع : نشاط آوران

آبشار گریت خرم آباد یکی از جاذبه های طبیعی ،گردشگری و دیدنی استان لرستان محسوب می شود. این آبشار در روستایی به نام ترس، گریت و یا سرکانه عباس آباد که در دره ای خوش آب و هوا و پوشیده از درختان انبوه بلوط قرار دارد. در گویش محلی این آبشار به “تاف هفت چشمه” مشهور است.

در این منطقه درختان انبوه بلوط، زالزالک و مو مشاهده می شود. آبشار گریت خرم آباد دارای ارتفاع 15 متر و عرض تاج 17 متر می باشد. منطقه گریت خرم آباد دارای زمستانی سرد و تابستانی خنک و بسیار سرسبز می باشد. مالکیت زمین های منطقه گریت در اختیار منابع طبیعی و بخشی از آن نیز در اختیار روستاییان ساکن منطقه است. جمعیت ساکنین روستای گریت بالغ بر 1200 نفر است.

آبشارهای منطقه گریت به دلیل ناهمواری هایی که در مسیر رودخانه ترس گریت به طرف رودخانه سزار بود، ایجاد شده اند. در اواخر بهار و اوایل تابستان در پیرامون آبشار و دامنه ارتفاعات منطقه گریت، گل های زیبا و انبوه درختان سرسبز بلوط زیبایی منحصر بفرد و چشم انداز دلفریبی را در مقابل چشم بینندگان قرار می دهند. این منطقه بدلیل وجود پوشش گیاهی بر روی کوهپایه ها برای کوهپیمایی بسیار جالب و لذت بخش است.

گردشگران می توانند برای رسیدن به آبشار گریت، از ماشین استفاده نمایند اما هیچ گونه خدمات دیگر در محل موجود نیست و روستاییان فقط در فصولی که تردد گردشگران زیاد است اقدام به فروش تنقلات می کنند. فاصله این آبشار تا روستای گریت حدود یک ساعت پیاده روی دارد و فاصله مکانی آبشار گریت از خرم آباد 50 کیلومتر و از ایستگاه راه آهن سپید دشت 30 کیلومتر است.

منبع : نشاط آوران

دریاچه کیو خرم آباد، به عنوان یکی از مراکز جذب توریست شهر خرم آباد مطرح می باشد. این دریاچه در کنار پارکی به همین نام واقع شده است. دریاچه کیو دارای مساحت هفت هکتار و عمقی در حدود بین سه تا هفت متر می باشد.

دریاچه از ارزش های توریستی درون شهری برخوردار بوده و برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر زیستگاهی مناسب به شمار می رود. معنای کیو به زبان لری، رنگ کبود و آبی است. رنگ آبی و نیلی دریاچه کیو به خاطر آب زلال و عمیقش می باشد.

تأمین آب دریاچه کیو خرم آباد از چشمه های اطراف صورت می پذیرد. امکانات تفریحی، شهر بازی و چشم انداز زیبا در اطراف دریاچه به چشم می خورد.

کیو دریاچه فصلی به شمار رفته و به خاطر خشکسالی هایی که در سال های اخیر در این استان صورت گرفته آب این دریاچه کم شده و تا حدودی از زیبایی آبی رنگش کاسته شده است. دریاچه کیو درپاییز سال 1389 هجری شمسی به طور کامل خشک شد و در دی ماه لایروبی آن شروع گشت. ماهی های دریاچه هم توسط عده ای از مردم محلی گرفته شدند.

دریاچه کیو خرم آباد ظرفیت لازم در قالب پایگاه ورزش های سه گانه از جمله شنا، دو و دوچرخه سواری را دارد. در سال های اخیر از طرف مسئولین  اقداماتی برای حفاظت از منابع تأمین کننده آب دریاچه، چراغ گذاری پیرامون دریاچه، ترمیم نرده های اطراف دریاچه، ایجاد فواره و آب نما صورت گرفته است.

شهرداری خرم آباد برای دائمی کردن آب دریاچه کیو، از آب سرچشمه دائمی گلستان که در زیر قلعه فلک الافلاک است، استفاده نموده است. در سال 1393 هجری شمسی، مردم شهر خرم آباد  نیز با تشکیل یک زنجیره انسانی در پیرامون سرآب دریاچه کیو خواستار مصرف بهینه منابع آب در ایران شدند.

منبع : نشاط آوران 

گردشگران برای رسیدن به آبشار نوژیان خرم آباد مسیری پر پیچ و خم و طولانی را باید بپیمایند اما طی کردن مسیر ارزش دیدن این آبشار زیبا را دارد. ارتفاع آبشار نوژیان 95 متر است که آب آن از چشمه های بالا دست تأمین می گردد. در فصل بهار آبشار پر آب بوده و هر چه به فصل تابستان نزدیک می شویم آب آبشار نوژیان کم شده و از زیبایی اش کاسته می شود.

رودخانه ای در سمت راست آبشار قرار  گرفته که آب آن از چشمه های پیرامون آبشار تأمین می گردد. آبی که از آبشار نوژیان سرازیر می شود رودخانه کوچکی را متشکل داده که پس از عبور از نواحی مختلف به رودخانه سزار می ریزد. رودخانه دارای آب خنکی می باشد به همین خاطر محلی مناسب برای پروش ماهی قزل آلا است. بدین جهت در پایین دست آبشار نوژیان حوضچه های پرورش ماهی استقرار کرده اند.

هنگامی که از مسیر پلیس راه خرم آباد و بروجرد به قصد دیدن این آبشار زیبا می روید، طبیعت جنگلی سرشار از درختان بلوط را نظاره گر می شوید. هم چنین در مسیر آبشار نوژیان مراقب پیچ های تند جاده باشید که فاقد علائم راهنمایی و رانندگی هشدار دهنده و گارد ریل است. اما زیبایی این مسیر را نیز از دست ندهید. هم چنین اگر وقت کافی ندارید در وسط راه توقف نمایید و از زیبایی کوه های زاگرس لذت برید.

مردم منطقه اکثرا انسان هایی محترم و قابل اعتماد هستند به همین خاطر مواردی از عدم امنیت گزارش نشده است. سخنی که باید به آن متذکر شوید این است که حرکت شبانه در مسیر کوهستانی می تواند خطرات جاده ای برای شما در پی داشته باشد. بهترین زمان برای دیدن این منطقه زیبا از لحاظ زیبایی طبیعت، آبشار و درجه حرارت اواخر اردیبهشت ماه و خرداد است.

منبع : نشاط آوران

نام های دیگر این بنای تاریخی مستحکم قلعه دوازده برجی، شاپور خواست، قلعه خرم آباد و کاخ اتابکان می باشد. در زمان ساسانیان و در حدود منطقه کنونی خرم آباد شهری با نام شاپور خواست ساخته شد که سالیان بعد در محل فعلی شهر خرم آباد بنا گشت.

انتظار می رود که قلعه فلک الافلاک همان دژ ساسانیان است که در آن زمان کاربردی حکومتی و نظامی داشته است. به طور حتم نام فلک الافلاک در زمان قاجاریه به آن اطلاق شده است. از ویژگی های اصلی بنا می توان به ساخت آن بر بالای صخره سنگ، مشرف بر دره تاریخی خرم آباد و جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه ذکر نمود.

قلعه فلک الافلاک خرم آباد به غارهای تاریخی دره خرم آباد نزدیک بوده و پیوستگی تاریخی با آثار شهر خرم آباد نظیر سنگ نبشته، آسیاب گبری، مناره آجری، پل شاپوری و گرداب سنگی دارد. معنای لغوی فلک الافلاک سپهر سپهران است. قلعه فلک الافلاک دارای وسعت 5300 متر مربع، هشت برج، دو صحن و سیصد جان پناه است. مصالحی که در آن بکار گرفته شده آجر، خشت و ملات گچ و آهک می باشد.

ورودی قلعه خرم آباد در سمت شمال و در بدنه برج جنوب غربی به ارتفاع سه متر قرار گرفته که بعد از عبور از راهرویی به حیاط اول وارد می شویم. پلان قلعه فلک الافلاک به شکل هشت ضلعی نامنظم می باشد. چاه آبی در پشت طاق نمای بلند حیاط اول مشاهده می شود که در گذشته آب مورد نیاز ساکنان دژ را از این چاه تأمین می کردند.

در نزدیکی چاه قلعه، حمام قلعه قرار داشت که اکنون از آن تنبوشه های سفالی، نقش های آهک بری و کانال های زیر زمینی قابل رویت است. معماری کنونی قلعه فلک الافلاک خرم آباد بیانگر الحاقاتی است که در زمان های گوناگون به آن اضافه گردیده شده است.

منبع : نشاط آوران