تاریخچه : بنای تاریخی گنبد سبز مشهد، در خیابان آخوند خراسانی واقع در وسط میدانی با نام آخوند خراسانی واقع شده است. و به خاطره داشتن رنگ فيروزه اي به «گنبد سبز» معروف شده است. اين آرامگاه مدفن « شيخ محمد مومن » عارف استر آبادي است كه به سال 904 هجری قمری وفات يافته است. بعضي او را صاحب كتاب « تحفته حكيم مومن » در طب قديم مي دانند. ایشان از شيوخ صفوي شيعه مذهب بوده است. بنای تاریخی گنبد سبز از جاذبه های مذهبی شهر مشهد می باشد.

محمد مومن عارف حکیم در قرن نهم هجری زیسته. شیخ مؤمن از علمای بزرگ شیعه و هم عصر عالم جلیل القدر شیخ حر عاملی، صاحب کتاب وسائل الشیعه بوده است. ایشان از علمایی است که بیشتر عمر خود را به تعلیم و تعلم روایات و سخنان معصومین (علیهم السلام) و عبادت و خدمت به مردم گذرانده است. ایشان مدت 36 سال از عمر خود را در تطبیق و بررسی روایات کتب اربعه شیعه گذرانده است،این امر ارادت و تقید ایشان را به تبعیت از معصومین (علیهم السلام) به اثبات می رساند.

گنبد سبز از داخل ساختاری چهار ضلعی و در نمای بیرونی بدلیل وجود طاقنماهای دو اشکوبه زوایای آن شکل هشت گوشه دارد. پایه‌های اطراف طاقها تا پیشانی بنا و بخش فوقانی ازاره‌های پیرامون نمای خارجی آن مزین به کاشیهای معرق و متنوعی است که علاوه بر زیبائی بیانگر شیوه تزئینی دروه صفویه است.

فضای داخلی گنبد دارای کتیبه ای است با مضمون صلوات کبیره و حدیثی از پیامبر اکرم (ص) که در پایان آن، نام راقم این سطور با عبارت ((نمقفه حسین بن محمد المشهدی)) و تاریخ 1058 قمری دیده می شود. در زیر گنبد بنا کتیبه اى به خط ثلث وجود دارد که در پایان آن تاریخ 1058 قمرى نوشته شده است.

این مقبره مورد توجه و زیارت مردم مشهد، خصوصا پیروان تصوف و عرفان است و در سال 1036 ساخته و در سال هاى 1055 تا 1058 تکمیل و تزیین شده است. شرح زندگانی و کرامات شیخ محمد مومن مشهدی، در کتابی با عنوان «گنبد سبز مشهد» به قلم مهدی قربانی منتشر شده است. متن این کتاب به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی در یک جلد کتاب منتشر شده است و همچنین این کتاب مرجعی معتبر برای دانشجویان تاریخ و باستان‌شناسی برای کارهای پژوهشی و علمی شناخته شده است.

نتیجه کاوشهای باستانشناسی در مورد گنبد سبز نشان می‌دهد که بنا بر فراز دو سردابه کوچک و بزرگ تدفینی مجاور همدیگر که دارای بقایای انسانی بوده‌اند ساخته شده است. در این سردابه‌ها قطعات پراکنده سفال لعابدار با رنگهای سبز، آبی، سفید آبی، فیروزه‌ای و قهوه‌ای جمع‌آوری گردیده است.

گنبد سبز مشهد در سال 1356 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1370 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.